چکیده:
با گسترش و پیشرفت جوامع بشری، روز به روز ضرورت توجه به امور جزئی و تعیین مصادیق دچار اهمیتی افزون گردیده است. موضوعات مورد ابتلای مردمان گسترده شده و تعیین مصادیق آنها سخت تر و پیچیده تر شده است. سایر علوم پا در وادی جزئیات نهاده و به این امور رسیدگی می کنند؛ فقه اما با پرچمداری تعیین تکالیف و اعمال آدمی به ورطه های جدید ورود پیدا کرده و می تواند گلیم خود را از آب بیرون کشد. علاوه بر این نیز بایستی وارد تعیینیات خارجی شده و مصادیق احکام شرعی را تعیین نماید.
در این نوشتار به بیان سایر راه های تشخیص موضوعات حکم شرعی پرداخته ایم. تشخیص موضوع اما بعد از تعیین حکم شرعی و تعریف و تحدید موضوع حکم شرعی، از طریق تحقیق خود مکلف یا «گفته دیگری» به دست می آید. پرواضح است بنابه حجیت ذاتی قطع و حجیت اطمینان، مکلف خود با تحقیقی بس اندک به این دو رسیده و مصداق خارجی حکم شرعی را می یابد. اما دیگر راه در رسیدن به مصداق حکم شرعی که گفته دیگری است به حصر عقلی در چهارراه اخبار یک نفر، اخبار دو نفر، اخبار جمعی که به قطع نرسیده و اخبار جمعی که به قطع رسیده است، خلاصه می شود. سعی بر آن شده تا از حجیت خبر واحد در موضوعات، حجیت بینه در موضوعات و حجیت شیاع در موضوعات به دقت و تفصیل سخن رانده شود. خبر متواتر نیز که منجر به قطع است، نیاز به بحث نداشته و از آن فاکتور گرفته ایم. در لابه لای مباحث از ارتباط این چهار مورد به یکدیگر سخن گفته و تمایز و تداخل آنها را به تصویر کشیده ایم.
در نهایت با دقت در سایر ادله مطرح شده، هیچ یک از سه مورد نخستین را به خودی خود حجت ندانسته و تا زمانی که برای خود مکلف قطع یا اطمینان به صدق مصداق حاصل نگردد، کارساز نمی افتد. لذا هر یک از این امور، معدات و اسباب جهت تسهیل هرچه بیشتر، راحت تر و سریع تر رسیدن به قطع یا اطمینان خودِ مکلف در تشخیص موضوعات حکم شرعی دانسته شده است. لذا نتیجه بر آن شد، حصول حد پایین تر از قطع یا اطمینان توسط این موارد، در صدق مصداق راهگشایی ندارد.
دانش پژوه:علی شمشیری
تذکر:اصل مقاله در معاونت آموزش مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام موجود می باشد.متقاضیان میتوانند جهت دریافت مقاله نام و شماره تلفن خود و نام مقاله مورد درخواست را به سامانه 50001000522790 پیامک نمایند.